Η Ελλάδα αλλάζει, αλλά όχι για όλους. Πίσω από τους πανηγυρισμούς για τους δείκτες, χιλιάδες επιχειρήσεις δίνουν καθημερινή μάχη επιβίωσης.
Μπορεί οι ειδήσεις να μιλούν για ανάπτυξη και πρόοδο, όμως για πολλούς επιχειρηματίες η καθημερινότητα δεν είναι γιορτή. Η σιωπηλή πλειοψηφία της αγοράς –οι μικρές και μεσαίες επιχειρήσεις– λειτουργούν κάτω από αυξανόμενη πίεση, χωρίς τη στήριξη ή την προβολή που τους αναλογεί. Αυτό που λείπει δεν είναι η φιλοδοξία, αλλά η συνθήκη για να ευδοκιμήσει.
Η πραγματικότητα πίσω από τους δείκτες
Η εικόνα της οικονομίας, έτσι όπως αποτυπώνεται στους δείκτες, είναι εντυπωσιακή: αύξηση του ΑΕΠ, άνοδος του χρηματιστηρίου, θετικές εκθέσεις αξιολόγησης και σημαντικά δημόσια έσοδα. Κράτος και πολίτες μοιράζονται ένα αίσθημα σταθερότητας και ελπίδας.
Αυτό, όμως, ισχύει κυρίως για μια μικρή μερίδα της οικονομικής δραστηριότητας. Οι επιχειρήσεις που πρωταγωνιστούν στις στατιστικές –μεγάλες, οργανωμένες, εισηγμένες ή προσανατολισμένες στις εξαγωγές– αποτελούν το φωτεινό πρόσωπο της αγοράς. Απέναντί τους, όμως, υπάρχει ένα σκοτεινό και πιο σιωπηλό τοπίο: οι μικρομεσαίες επιχειρήσεις.
Από τον μανάβη της γειτονιάς, μέχρι το εργαστήριο επιπλοποιίας ή την οικογενειακή καφετέρια, αυτές οι επιχειρήσεις απασχολούν πάνω από το 80% των εργαζομένων στον ιδιωτικό τομέα. Παρ’ όλα αυτά, η καθημερινότητά τους είναι γεμάτη εμπόδια: πτώση της ζήτησης, κόστη που αυξάνονται διαρκώς, προβλήματα πρόσβασης σε χρηματοδότηση και μια διαρκής αίσθηση αβεβαιότητας.
Ο μόνος κλάδος που προς το παρόν φαίνεται να ακολουθεί ανοδική πορεία είναι οι κατασκευές. Όμως, ακόμη και αυτή η ανάκαμψη έχει περισσότερο χαρακτήρα συγκυριακό παρά διαρθρωτικό: είναι αποτέλεσμα αυξημένης ζήτησης σε περιορισμένη προσφορά, και όχι μακροπρόθεσμου σχεδιασμού ή σταθερότητας.
Αντίθετα, οι περισσότερες ΜΜΕ βλέπουν την αγοραστική δύναμη των πελατών τους να μειώνεται και τις πωλήσεις να υποχωρούν. Σε πολλές περιπτώσεις, η επιβίωση εξαρτάται από το να πληρώσουν οι πελάτες του… πελάτη τους.
Τι μπορεί να αλλάξει;
Η ανάταξη αυτής της εικόνας δεν απαιτεί επανάσταση, αλλά στοχευμένες και εφαρμόσιμες κινήσεις. Κατ’ αρχάς, πρέπει να διασφαλιστεί ότι οι μικρές και μεσαίες επιχειρήσεις έχουν απτή πρόσβαση σε χρηματοδοτικά εργαλεία, χωρίς την αυστηρότητα των παραδοσιακών τραπεζικών κριτηρίων που τις αποκλείουν εκ προοιμίου. Η υλοποίηση πιο ευέλικτων εγγυοδοτικών προγραμμάτων και η ανάπτυξη μικροπιστώσεων με λογικό ρίσκο μπορεί να προσφέρει άμεση ρευστότητα.
Εξίσου σημαντική είναι η ανακούφιση από τις φορολογικές πιέσεις: η μείωση προκαταβολών φόρου, η επιβράβευση επενδύσεων μέσω στοχευμένων εκπτώσεων και ένα σταθερό φορολογικό πλαίσιο θα έδιναν στις ΜΜΕ χώρο να αναπνεύσουν και να σχεδιάσουν με μεγαλύτερη ασφάλεια.
Ο ψηφιακός μετασχηματισμός πρέπει να αποκτήσει ουσιαστικό περιεχόμενο και να μην εξαντλείται σε επιδοτήσεις εξοπλισμού. Η ενίσχυση των επιχειρήσεων ώστε να αξιοποιούν εργαλεία διαχείρισης, ηλεκτρονικού εμπορίου και ψηφιακής οργάνωσης, μπορεί να αυξήσει την αποδοτικότητα και την εμβέλειά τους.
Παράλληλα, η παροχή δωρεάν κατάρτισης και πρακτικής συμβουλευτικής –ιδίως σε τομείς όπως η κοστολόγηση, η προβολή, η εξωστρέφεια και η ενέργεια– μπορεί να μεταμορφώσει επιχειρήσεις που βρίσκονται στο όριο, σε δραστήριους πυρήνες ανάπτυξης. Η επιχειρηματική παιδεία είναι απαραίτητο εργαλείο για την επιβίωση και εξέλιξη κάθε μικρού επαγγελματία.
Τέλος, η μείωση της γραφειοκρατίας και η βελτίωση της διοικητικής ανταπόκρισης είναι κρίσιμες. Οι επιχειρήσεις δεν ζητούν προνόμια· ζητούν σταθερότητα, προβλεψιμότητα και σεβασμό στον χρόνο τους. Αν όλα αυτά πλαισιωθούν με πολιτικές ενίσχυσης των τοπικών συνεργειών (π.χ. διασύνδεση τουρισμού, γεωργίας και μεταποίησης), τότε μπορούμε να μιλήσουμε για μια υγιή, αποκεντρωμένη οικονομία που δεν αφήνει κανέναν πίσω.
Είναι απαραίτητο να ξαναδούμε την έννοια της οικονομικής επιτυχίας όχι μόνο μέσα από τα νούμερα, αλλά μέσα από το βλέμμα αυτών που δουλεύουν χωρίς στήριξη, χωρίς προβολή, αλλά με συνέπεια. Όσο αγνοείται η μεγάλη πλειοψηφία των μικρών παραγωγικών μονάδων, τόσο χτίζουμε μια οικονομία άνισης ταχύτητας — και κάποια στιγμή, αυτό το κενό θα το πληρώσουμε όλοι.
Η πραγματική ανάκαμψη θα έρθει όταν η ανάπτυξη πάψει να είναι στατιστικό φαινόμενο και γίνει καθημερινή εμπειρία για τους ανθρώπους που κρατούν ζωντανή την ελληνική αγορά.
Κουτσούκος Χρήστος
Επιχειρηματίας
Τελειόφοιτος Ανοιχτού Πανεπιστήμιου
Σχολή Δημόσιας Διοίκησης